Śladami śląskich Żydów. Cz. I.
Wątki żydowskie pojawiały się w naszych programach wielokrotnie, ale nigdy nie były traktowane odrębnie. Mamy jednak świadomość, jak wielką rolę odegrali w historii tego regionu jego dawni mieszkańcy wyznania mojżeszowego. Ich wkład w rozwój górnośląskich miast jest większy niż nam się na ogół wydaje. Mimo, że ich potomkowie rozsiani są dziś po całym świecie, to przecież realne ślady obecności Żydów w wielu miejscach pozostały niezatarte. Znajdziemy je bynajmniej nie tylko na cmentarzach.
Zakładamy, że tę tematykę zawrzemy co najmniej w dwóch częściach. Zaczniemy od opowieści o Żydach mieszkających niegdyś w Zabrzu (i okolicach) a także Rybniku, czyli mieście, które po roku 1922 znalazło się w granicach II Rzeczypospolitej. W okresie międzywojennym losy Żydów z obu części podzielonego regionu do pewnego momentu znacznie się różniły. Dlaczego? Także i to wyjaśnimy, śledząc m.in. tropy chorzowskie.
Gośćmi Krzysztofa Karwata będą: Małgorzata Płoszaj z Zabytkowej Kopalni Ignacy w Rybniku oraz Piotr Hnatyszyn z Muzeum Miejskiego w Zabrzu. Na pewno wielką atrakcją wieczoru stanie się występ Mariusza Kolucha - śpiewaka wykonującego religijne pieśni żydowskie.
„Żydzi byli obecni na terenach Górnego Śląska od czasów średniowiecznych. Poddawani różnym szykanom, prześladowani i wypędzani wracali, aby od początku podejmować swoją działalność gospodarczą i służyć pomocą finansową miejscowej szlachcie i książętom. Wraz z początkiem XIX w. umożliwiono im pełną emancypację oraz integrację z resztą społeczeństwa, co doprowadziło do akulturacji, czyli «przejęcia kulturowych i społecznych zwyczajów grupy nie-Żydów». Jednak w przypadku Górnego Śląska nastąpiła ich asymilacja do mniejszościowej społeczności niemieckojęzycznej, co miało swoje uzasadnienie przede wszystkim w obliczu ekonomiczno-społecznej oraz kulturowej dominacji Niemców na tym terenie”.
(Barbara Kalinowska-Wójcik, „Żydzi: od edyktu emancypacyjnego do zagłady” /w:/ „Leksykon mitów, symboli i bohaterów Górnego Śląska XIX-XX wieku”. Opole, 2015)
Na zdjęciu: Nieistniejąca synagoga zabrzańska. Pocztówka z ok. 1930 roku (ze zbiorów W. Wysockiego).
